Gaurko sarrera teseraktori buruz doa. Duela ia urte pare pat nire hiriko enparantza batean eskultura berezi batekin topo egin nuen.
n-dimentsioa duen kubo batek n-kubo izena du; adibidez, 1-kuboa zuzenki bat da, bere dimentsioa 1 da, bere erpin kopurua 2 da, bere alde kopurua 1 da eta bere aurpegi kopurua 0 da. 2-kuboa lauki bat da; bere dimentsioa 2 da, bere erpin kopurua 4 da, bere alde kopurua 4 da eta bere aurpegi kopurua 1 da.
3-kuboa kubo arrunta da; bere dimentsioa 3 da, bere erpin kopurua 8 da, bere alde kopurua 12 da eta bere aurpegi kopurua 6 da. 4-kuboa teserakto du izena, bere dimentsioa 4 da, bere erpin kopurua 16 da, bere alde kopurua 32 da, bere aurpegi kopurua 24 da eta 8 zelula kubiko ditu. Asma daiteke teseraktoa denboran zehar (laugarren dimentsioa) abiatzen den 3-kubo bat dela.
Asma dezagun nola izango zen n-kubo baten aurreko (n-1)-dimentsioan proyekzioa. Adibidez, lauki baten alde baten erdibitzailean dagoen foku batetik alde hori dagoen zuzenean proyektatuz gero, zuzenki bat beste zuzenki barruan ikusi egingo dugu.
Horrelako gauza gertatzen da 3-kubo baten aurpegi baten zentrutik igarotzen den zuzen perpendikularrean dagoen foku batetik aurpegi hori dagoen planoan proyektatuz gero; lauki bat beste lauki baten barruan ikusi egingo dugula. Eta hau estrapolatuz gero, teserakto kasuan, esandako eskultura ikusiko genuke.
Ezinezkoa da guretzat teserakto bat 4D dimentsioan ikustea, zeren hirugarren dimentsioko gizakiak garelako.
Baina, gure 3D-unibertsoaren eta teserakto baten hiper-aurpegi baten (zelula kubiko baten) arteko ebakidura 3-kubo bat besterik ez da guretzat. Plano baten eta eta 3-kubo baten aurpegi baten arteko ebakidura lauki bat besterik
ez da guretzat. Zuzen baten eta lauki baten alde baten arteko ebakidura zuzenki bat besterik ez da guretzat. Puntu bat eta zuzenki baten erpin baten arteko ebakidura puntu bat besterik ez da guretzat. Emaitz hauek gaur ezinezkoak ematen diren zenbait gai azaltzeko baliagarriak dira eta, agian, noizbait ulertu egingo dugu.
Adibidez, jo dezakegu inurri bat 2-dimentsiokoa eta bere mundua lur-planoa dela. Inurriak ez du hirugarren dimentsiora joateko aukera. Horrexegatik, behatz bat inurriaren ondoan jarri eta berehala kentzekotan, inurriak "mirari bat" ikusiko duela pentsatu egingo luke. Yeshuaren mirari asko eta aingeru askoren agerpenak ere azalpen honen bidez pixkat ulergarriak ematen dute.
Pentsamendu hauek eta gero, proposatu dezagun esandako ariketa matematikoa. Saiatu kalkulatzen n-kubo baten erpin, alde eta aurpegiaren kopuruaren gai orokorra.
Hurrengo loturan aurki dezakezu ariketaren soluzioa eta egiaztapen proposamen bat (gaztelainaz dago).
Aurrera! Matematika oso dibertigarria eta baliagarria da!
 |